Τι είναι η πρώιμη εμμηνόπαυση;
Η πρώιμη εμμηνόπαυση αφορά τη διακοπή της περιόδου που οφείλεται σε δυσλειτουργία των ωοθηκών πριν την ηλικία των 45 χρόνων, ενώ όταν αυτό συμβαίνει πριν τα 40 έτη της ηλικίας χαρακτηρίζεται ως πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια (ΠΩΑ). Η συχνότητα της ΠΩΑ υπολογίζεται σε μία στις εκατό (1%) γυναίκες μικρότερες των 40 ετών.
Τύποι ωοθηκικής ανεπάρκειας
Υπάρχουν 2 τύποι ωοθηκικής ανεπάρκειας:
1. Πρωτοπαθής ωοθηκική ανεπάρκεια, όταν η περίοδος δεν ξεκινά ποτέ σε ένα κορίτσι. Αυτό συμβαίνει όταν απουσιάζουν ή δεν λειτουργούν οι ωοθήκες. Αν και σπάνιο σαν γεγονός κύριες αιτίες είναι:
- Απουσία εκ γενετής (συγγενής έλλειψη) των ωοθηκών.
- Χρωμοσωμικές ανωμαλίες (π.χ. σύνδρομο Turner).
- Διαταραχές στην σύνθεση των ορμονών που σχετίζονται με την παραγωγή ωαρίων και άρα την περίοδο.
- Αυτοάνοσες διαταραχές.
2. Δευτεροπαθής ωοθηκική ανεπάρκεια (πρόωρη εμμηνόπαυση) συμβαίνει όταν προηγουμένως υπάρχει κανονικά περίοδος και φυσιολογική λειτουργία των ωοθηκών σε μία γυναίκα, αλλά σταματά πριν την ηλικία των 40 ετών.
Ποια είναι τα συμπτώματα της πρόωρης εμμηνόπαυσης;
Η κλινική εικόνα της ΠΩΑ μοιάζει με αυτήν της φυσικής εμμηνόπαυσης. Έτσι η γυναίκα εμφανίζει διαταραχές κύκλου και αργότερα διακοπή της περιόδου ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει συμπτώματα εμμηνόπαυσης:
- Μεταβολή στην συχνότητα της περιόδου. Ασταθής περίοδος ή επαναλαμβανόμενα επεισόδια καθυστέρησης ή σταμάτημα της περιόδου.
- Μεταβολή στην ποσότητα του αίματος της περιόδου. Περισσότερο ή λιγότερο από ότι συνήθως στην αίμα διάρκεια της περιόδου.
- Εξάψεις. Ξαφνικό αίσθημα ζέστης που απλώνεται στο σώμα και το κεφάλι.
Επιπλέον συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν με την πάροδο του χρόνου:
- Κολπική ξηρότητα. Μειωμένη ύγρανση του κόλπου και πόνος στην επαφή (δυσπαρεύνια).
- Ήπια ακράτεια ούρων.
- Μεταβολές στην διάθεση. Ευερεθιστότητα, γρήγορες εναλλαγές της διάθεσης και καταθλιπτική διάθεση.
- Ελαττωμένη διάθεση για σεξουαλική επαφή.
Ποιες είναι οι αιτίες της πρόωρης εμμηνόπαυσης;
Η πλειοψηφία των γυναικών που έχουν διαγνωστεί με ΠΩΑ, είχαν φυσιολογική εφηβεία, ενώ εμφάνιζαν τακτικούς κύκλους αρχικά και δεν μπορεί να βρεθεί οποιαδήποτε αιτία. Όσον αφορά την αιτιολογία της ΠΩΑ, αυτή μπορεί να να οφείλεται στις παρακάτω αιτίες:
- Γενετικές ανωμαλίες
- Τοξικούς παράγοντες,
- Προηγουμένη χημειοθεραπεία
- Ακτινοβολία της πυέλου
- Φλεγμονώδεις λοιμώξεις όπως για παράδειγμα στον ιό της παρωτίτιδας ή σε αντισώματα που καταστρέφουν τις ωοθήκες.
- Αυτοάνοσες διαταραχές όπου το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού στρέφεται εναντίον των ωαρίων.
- Η υστερεκτομή (χειρουργική επέμβαση που αφαιρείται η μήτρα). Ακόμη και εάν δεν αφαιρεθούν οι ωοθήκες, η περίοδος σταματά νωρίτερα από το μέση ηλικία κατά την οποία αρχίζει η εμμηνόπαυση.
- Χειρουργικές επεμβάσεις στις ωοθήκες όπως για αφαίρεση κύστεων, ιδίως ενδομητρίωσης.
- Ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης στην οικογένεια (μητέρα και αδελφές) χωρίς να εντοπίζεται κάποια συγκεκριμένη αιτία.
Πως γίνεται διάγνωση της πρώιμης εμμηνόπαυσης;
Η έγκαιρη διάγνωση της ΠΩΑ είναι πολύ σημαντική, γιατί έτσι μπορεί να προληφθούν η οστεοπόρωση και οι καρδιαγγειακές νόσοι, οι οποίες είναι απόρροια της απουσίας των οιστρογόνων .
- Γυναικολογική εξέταση και διακολπικό υπερηχογράφημα. Το πάχος του ενδομητρίου αποτελεί ένδειξη της παραγωγής ορμονών από τις ωοθήκες. Επίσης η απεικόνιση των ωοθηκών δίνει πληροφορίες για την λειτουργική τους κατάσταση.
- Μέτρηση της ορμόνης FSH (Follicle Stimulating Hormone). Η ορμόνη αυτή προκαλεί την παραγωγή ωοθυλακίων στις ωοθήκες. Η πτώση των οιστρογόνων προκαλεί αύξηση στην FSH. Αν η FSH είναι αυξημένη μία δεύτερη μέτρηση πρέπει να γίνει 4-6 εβδομάδες αργότερα για επιβεβαίωση. Η αυξημένη FSH είναι ο πιο ευαίσθητος δείκτης σήμερα για την διάγνωση της πρόωρης εμμηνόπαυσης.
- Μέτρησης της ορμόνης AMH (Anti Mullerian Hormone). Παράγεται από τα ωάρια που υπάρχουν στις ωοθήκες. Χαμηλός αριθμός ωαρίων οδηγεί σε χαμηλά επίπεδα AMH. Η μέτρησή της αποτελεί δείκτη αποθέματος ωαρίων στις ωοθήκες και άρα γονιμότητας σε ορισμένες περιπτώσεις.
- Έλεγχος της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα και μέτρηση της προλακτίνης
Οι διαταραχές των θυρεοειδικών ορμονών και η αυξημένη προλακτίνη μπορεί να προκαλέσουν προσωρινή διακοπή της λειτουργίας των ωοθηκών.
Θεραπεία της ΠΩΑ
Η βασική θεραπεία της ΠΩΑ συνιστάται στη χορήγηση ορμονών (οιστρογόνων και προγεστερόνης), στην προσπάθεια αποκαταστάσης του κύκλου της γυναίκας και πρέπει να χορηγείται σε όλες τις γυναίκες, ανεξάρτητα από το αν έχουν παιδιά ή εάν έχουν συμπτώματα εμμηνόπαυσης. Η διάρκεια της θεραπείας είναι μέχρι περίπου την ηλικία των 50 ετών, όταν αναμένεται να σταματήσει φυσιολογικά η περίοδος.
Μπορώ να μείνω έγκυος όταν έχω διαγνωστεί με ΠΩΑ;
Η δυνατότηα τεκνοποίησης στις γυναίκες με ΠΩΑ είναι είναι περιορισμένη. Ένα μικρό ποσοστό γυναικών (μέχρι 5%) μπορεί να τεκνοποιήσει χωρίς ιατρική βοήθεια. Η μόνη σίγουρη λύση όμως για τις γυναίκες με ΠΩΑ που θέλουν να τεκνοποιήσουν είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση με δότρια ωαρίου.
Δρ. Ευτέρπη Τίγγη
Χειρουργός Γυναικολόγος- Μαιευτήρας
